Een voorspelling voor de financiële markten lijkt uitdagender dan ooit. Voor eind 2015 had ik vorig jaar een AEX van 445 voorspeld; voor 2016 wil ik niet veel verder gaan dan 475. Waarom?
- We hebben al sinds het voorjaar van 2009 een bull market in aandelen. Trends van achtereenvolgende stijgende aandelenindices van meer dan zeven jaar zijn zeldzaam.
- Ook de obligatiemarkt heeft het al jaren zeer goed gedaan. Opvallend is dat de correlatie (compenserende werking) van dalende aandelenkoersen en stijgende obligatiekoersen (dalende rente) onduidelijker wordt. Kortom, diversificatie naar assetklassen wordt moeilijker en risico’s nemen toe. Meer rendement betekent vaak meer volatiliteit.
- Veel aandelenkoersen staan onder het 50-daags gemiddelde en de aandelenindices worden steeds door minder aandelen gedragen.
- Lage grondstoffenprijzen, zowel olie en gas als metalen. En op korte termijn lijkt er geen verbetering te verwachten (zie verder).
- Liquiditeitsverkrapping in de Verenigde Staten. Na de eerste renteverhoging van de Fed zullen er meerdere volgen. Bij veel ondernemingen en overheden in met name emerging markets kan een hogere korte rente en een sterkere Amerikaanse dollar bij hoge schulden (dollar omgerekend in lokale valuta) pijn doen (zie verder). Daarnaast spelen groei-issues in emerging markets en politieke issues in de eurozone een rol.
- Minder groei in de emerging markets. Alleen India is nog in staat tot hogere groeicijfers (>7%) van het bruto nationaal product. Landen als Brazilië en Rusland kampen met een dalend bnp en veel landen hebben een lagere economische groei dan het gemiddelde over pakweg de laatste vijf jaar. Dit kan leiden tot verdere valutadevaluaties en toenemende begrotingstekorten als gevolg van bijvoorbeeld minder inkomsten uit grondstoffen (zoals bijvoorbeeld uit olie: Saoedi Arabië).
- De autoriteiten van de eurozone dienen strategische keuzes te maken en eenheid en daadkracht te tonen. Gaan zij voor meer economische groei of wordt het socialer. In het eerste geval is de kans op een Brexit (uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de eurozone) niet groot; in het tweede geval wel. Wat te doen met de buitengrenzen (aanpassen van het Schengen-akkoord), hoe om te gaan met populistische rechtse partijen en dan zijn er nog landen die nog nauwelijks hebben hervormd, zoals Frankrijk en Italië.
Lichtpuntjes
Onzekerheden zijn er dus genoeg; toch zijn er lichtpuntjes:
- De Amerikaanse groei vlakt weliswaar wat af maar een recessie lijkt er niet aan te komen. Hogere huizenprijzen en loonsverhogingen werken positief door. Ook het feit dat historisch gezien een recessie pas optreedt nadat de Fed enige jaren daarvoor de rente heeft verhoogd is positief, aangezien de Fed nu net is begonnen met het verhogen van de rente. Het recessie-risico lijkt dus gering, ondanks dat de economie al zes jaar groeit. Echter, de waardering van aandelen in de Verenigde Staten is in het algemeen wel fors.
- De economie van de eurozone staat er beter voor dan een jaar geleden. Dit wordt weliswaar gestut door een zwakke euro, lagere olieprijzen, minder bezuinigingen in een aantal landen en een verruimend monetair beleid. Echter, deze steunpunten zijn tijdelijk en ook kunstmatig. In de waardering van de aandelen zal hier rekening mee gehouden moeten worden.
- China’s afvlakkende groei in de productie van goederen wordt opgevangen door meer groei in de service-sector. Hoewel deze sector nog geen 75% uitmaakt van de economie, zoals in de Westerse wereld, wordt deze sector ook steeds belangrijker in China. Kortom, er is nog steeds sprake van een gezonde groei in China; ook het verlaten van het één-kind-beleid zal aan toekomstige groei bijdragen.
- Mogelijk kan India de druk op grondstofprijzen wat opvangen. India is relatief grondstofarm en profiteert nu van de lage prijzen. Hierdoor kan de economie extra groeien en kan de inflatie afzwakken.
- De vijf- tot tienjarige rentes in Europa en de Verenigde Staten kunnen rond dezelfde niveaus blijven. Echter een daling van de rente zoals het zich in 2015 voordeed is niet te verwachten in 2016; een stijging overigens volgens mij ook niet.
Liever Europa dan Amerika
Veel kwaliteitsaandelen hebben door de lage rente in 2015 een hoge waardering gekregen (k/w > 20 tot 25x), waarbij veelal de verwachte dividendrendementen zijn gedaald tot onder de 3%. Dit betekent niet dat deze aandelen onaantrekkelijk zijn (immers het dividendrendement is hoger dan de rente op veel langjarige staatsleningen), maar ik verwacht van deze aandelen geen forse koersstijging meer.
Ik verwacht wel dat de Europese aandelenindices wat kunnen aantrekken (7 tot 10%), waarbij ik verwacht dat voor individuele aandelen meer rendement te behalen is dan met trackers op landen-aandelenindices.
Voor Amerikaanse aandelenindices wordt het moeilijker, gezien de sterke dollar, de hoge waarderingen en de verwachte verdere verkrapping van de liquiditeit. Vooralsnog ga ik uit van een geringe toename van de Amerikaanse aandelenindices (0 tot 5%).
Emerging markets hebben met name last van de dure dollar (veel leningen in dollars) en een afvlakkende productiegroei in China. Echter hier is fors op voorgesorteerd.
Met name Aziatische aandelenmarkten kunnen verder groeien (5 tot 15%); voor de markten van Latijns-Amerikaanse, Afrikaanse en Midden Oosten ben ik duidelijk somberder. Stockpickers dienen te beleggen in aandelen van ondernemingen die actief zijn in groeimarkten, die nog tegen een redelijke waardering te kopen zijn, of kwalitatief goede achterblijvers.
Mijn aandelenpicks
Voor wat de Nederlandse AEX Index betreft vind ik Royal Dutch, DSM en Aegon aantrekkelijk. Op andere aandelenbeurzen vind ik Bayer, Cisco en Standard Chartered attractief. De meeste van deze aandelen staan nu op een lagere koers dan eind 2014 en hebben ook de markt in 2015 teleurgesteld.
- Royal Dutch (RD) kan met de fusie van British Gas een sterk bedrijf worden en u mag verwachten dat de olie- en gasprijzen in de loop van 2016 zullen herstellen. De verwachting is dat in de tweede helft van 2016 de niet-OPEC landen de productie gaan reduceren.
- RD heeft het qua koers in het afgelopen jaar slechter gedaan dan haar belangrijkste peers. Een dividenddaling is de komende twee jaar volgens mij nog niet opportuun.
- DSM met belangen in duurzame sectoren, pharma en voeding is duidelijk qua koersontwikkeling achtergebleven.
- Dit geldt ook voor Bayer (alleen nog life science, na afsplitsing van material science) en Cisco, dat een ijzersterke balans heeft en inspeelt op trends als: internet of things, the cloud en big data.
- Aegon is achtergebleven bij de waardering van haar Amerikaanse peers.
- Bij Standard Chartered (koers 40% lager dan eind 2014) heeft onlangs een forse aandelenemissie plaatsgevonden. Het is een bank in een herstructureringsfase met forse belangen in emerging markets.