Het spel is uit voor Tsipras, zo schreef ik twee weken terug. Alleen een harde opstelling van de Trojka zou de onwillige Griekse leider nog op andere gedachten kunnen brengen. Het was ijdele hoop.
De Europese Unie nam de laatste dagen een ferm standpunt in, maar Griekenland week niet op het laatste moment. Tsipras liet het op een harde confrontatie aankomen. De politieke en financiële brokstukken liggen over de hele eurozone, inclusief nu nog Griekenland, verspreid.
Er kan de komende dagen nog veel gebeuren. Misschien komt er toch nog een soort akkoord op het laatste moment. Wellicht biedt de uikomst van het Griekse referendum, als dat het er al komt, een uitweg. Maar de grootste kans lijkt mij nu een Grexit.
Pijnlijk proces
Griekenland verlaat de eurozone en mogelijk zelfs de Europese Unie. De gevolgen van een dergelijk scenario zijn enorm. Niet zozeer vanwege directe economische consequenties.
Griekenland maakt maar een klein deel van de eurozone uit en de schuld, waarvan we bij een Grexit weinig zullen terugzien, is voornamelijk in handen van instituties als Internationaal Monetair Fonds (IMF) en ECB en de afzonderlijke Europese landen.
Het wordt politiek een pijnlijk proces de grote verliezen te accepteren. De eurosceptici zullen in kracht winnen. En laat ik eerlijk zijn, dat is niet helemaal onterecht. Integendeel, zoals de eurozone zich de afgelopen jaren heeft ontwikkeld laat weinig ruimte een warm voorstander van de muntunie te zijn of blijven.
Politieke eenwording
Ik was dat wel. In menig column heb ik aangegeven de euro een goede zaak voor onze welvaart te vinden. Daar zijn zeker argumenten voor. Praktische, zoals het wegvallen van de omwisselkosten van al die verschillende valuta. De miljarden aan kosten die dat met zich meebracht, worden uitgespaard.
Meer fundamenteel was het naar mijn idee gunstige effect van de muntunie op de economie in de zwakkere eurolanden. Door de gezamenlijke munt waren deze landen gedwongen hun economie aan te passen. Dat zou een enorme impuls kunnen geven aan de economie van de eurozone als geheel.
Die gunstige economische gevolgen van een gezamenlijke eurozone zou een prachtige collateral profit zijn, want de eigenlijk doelstelling van de eurozone was te komen tot verdere politieke eenwording in Europa.
Doelstellingen niet bereikt
Met de gevolgen van de vele oorlogen op het Europese continent voor ogen, was dit bepaald geen luxe doelstelling. Echter, de afgelopen jaren is gebleken dat de doelstellingen, zowel de politieke eenwording als de economische impulsen, niet zijn bereikt. Eerder is er sprake van het tegendeel.
Daarnaast is er het (door mij) onderschatte effect dat de eurozone het democratische proces in de deelnemende landen frustreert. Neem de situatie in Griekenland. Naar mijn idee zijn de gevolgen van de politiek van de links-radicale Syriza dramatisch. Voor Griekenland.
Maar uiteraard hebben de Griekse burgers alle recht om voor zo'n slecht beleid te kiezen. Binnen de eurozone is een dergelijke keuze, hoe slecht ook, niet mogelijk, omdat aan de gezamenlijk afgesproken eisen moet worden voldaan.
Democratie in gevaar
Ook in de rijkere eurolanden komt het democratisch proces in gevaar omdat geen keuzes meer kunnen worden gemaakt binnen de steeds strakkere beleidskaders van de eurozone. Op zichzelf is het opgeven van autonomie ten behoeve van een belangrijk "hoger" doel nog zeer te verdedigen.
Meer welvaart in de eurozone en politieke stabiliteit zijn zeker hogere doelen. Maar, zoals gezegd, die zijn helemaal niet bereikt.
Dat is het best zichtbaar als het gaat om de politieke doelstelling. De afgelopen jaren is er sprake geweest van voortdurende spanning tussen landen en hobbelde de EU van het ene crisisoverleg naar het andere.
Dat is geen houdbare en natuurlijk ook een zeer onwenselijke situatie. De eurozone met zijn gemeenschappelijke munt is in theorie een mooi project. Het Griekse drama laat zien dat in de praktijk dat mooie theoretische vergezicht niet gematerialiseerd kon worden.
Buiten de uniekaders
Met het waarschijnlijke uittreden van Griekenland uit de eurozone zal er anders tegen de muntunie worden aangekeken. Elk moment kunnen er in andere landen politieke bewegingen opkomen die een afwijkend beleid voorstaan dan afgesproken in de vaste uniekaders.
Met alle te verwachten onrust en (politieke) spanningen tot gevolg.
Ik was groot voorstander van de euro, vanwege de aantrekkelijke doelstellingen. Ik ben dat niet meer. In theorie is een gezamenlijke munt goed verdedigbaar, maar Europa is waarschijnlijk toch beter af met landen die hun afzonderlijke munt terugkrijgen.
Eigen beleid
Het geeft ze de mogelijkheid weer een eigen beleid te voeren, en daarvan de consequenties, positief dan wel negatief, te dragen. Het zal geen sinecure zijn het europroject terug te draaien. Aan de andere kant, het is niet minder, maar ook niet meer dan het omgekeerde proces toen de euro werd geïntroduceerd.
Opnieuw zullen valutakoersen moeten worden vastgelegd waartegen conversie plaatsvindt. Dat zal niet zonder slag of stoot plaatsvinden. Maar na dit pijnlijke proces kan elk land weer zijn eigen beleid, goed of slecht, vaststellen. Ik had nooit gedacht dat nog eens een aantrekkelijke vooruitzicht te vinden.