Lang geleden, ergens in de vorige eeuw, volgde ik mijn opleiding Algemene Economie. Tijdens mijn studie heb ik veel geleerd, maar ook veel niet geleerd. Economie gaat over schaarste en hoe dit op te heffen en te verdelen.
Als liberaal georiënteerde student was ik meer geïnteresseerd in het opheffen van tekorten, terwijl de oprukkende politiek-linkse economen zich liever met verdelingsvraagstukken bezighielden. Die verschillende invalshoeken om tegen vraagstukken aan te kijken, maakt economie zo interessant.
Maar ook boterzacht als het om het wetenschappelijke gehalte gaat. Economen zijn jaloers op hun collega's van de natuurkundige richtingen, die al hun theorieën in het laboratorium kunnen toetsen.
Voor de econoom geen borrelende buisjes die reageren op bij elkaar gebrachte scheikundige elementen. Voor de economiestudent is er geen E=MC2. Wij moesten het op zijn best doen met het inkomen dat, zo leerde Keynes, gelijk is aan de som van consumptie en investeringen, ofwel Y = C + I.
Monetair economisch lab
Simpel en zeker effectief voor een bepaalde periode, maar je creëert er geen duurzaam stabiele economie mee. Goed, dat was vroeger. De tijden zijn inmiddels veranderd. De economische wetenschap doet niet meer onder voor die van onze natuurkundige collega's.
We hebben nu onze eigen monetair economische lab, en het is gesitueerd in Frankfurt. Daar zijn opperlabhoofd Mario Draghi en zijn maatjes bezig aan een groots financieel experiment, waarvan niemand de uitkomsten kent.
In het midden van het lab staat een enorme ketel, met daarin een kolkende massa aan schuld. Schuld in alle soorten en maten. Maar het mengsel reageert onvoldoende. De Griekse schuld wil maar niet oplossen en komt steeds bovendrijven, hoe hoog Draghi het vuurtje ook opsteekt.
Ultieme toverdrank
Meer, meer, meer vraagt Mario en hij krijgt het. Ruim 1100 miljard euroliters worden aan de ketel toegevoegd. Het vuur gaat nog hoger. Waar is de bedoeling van dit al? Dat weet eigenlijk niemand.
Er wordt gefluisterd dat het Draghi-brouwsel de ultieme toverdrank wordt, waarmee alle economische problemen in de eurozone in één keer worden opgelost. Telkens als Mario het mengsel aanvult met nieuwe impulsen, gaat er een golf van optimisme over Europa.
Nou ja, alleen over de financiële markten dan, maar het effect is er klaarblijkelijk. Maar kan wetenschappelijk bewezen worden dat de monetaire alchemie die in het ECB-lab wordt bedreven tot de gewenste economische effecten zal leiden?
Monetaire kwakzalverij
De twijfels zijn groot. Niet alleen bij het publiek dat met verbazing, ongeloof en fascinatie de handelingen in de monetaire hoofdstad van Europa gadeslaat. Ook onder de laboranten zelf loopt er een aantal dat niet in het toverdrankproject gelooft.
Onder hen Klaas Knot, een talent, opgegroeid in een traditie wars van financiële toverdrank en soortgelijke zaken. Knot gaf in een ongekend openhartig interview aan het niet eens te zijn met de lableider. De problemen in de eurozone zijn niet zodanig dat er medicinale drank nodig is, en zeker geen toverdrank.
Het is bovendien hoogst onzeker of het gaat werken en Knot sprak over een paardenmiddel. Hij zei het niet, maar ik heb het idee dat Knot de hele actie als monetaire kwakzalverij zou willen betitelen. Daar zou hij dan gelijk in hebben.
Meer onzekerheden
Het valt op geen enkele manier in te zien dat de ongekende monetaire stimulans de problemen in de eurozone oplost. Ik beargumenteer dat aan de hand van de ouderwetse invalshoeken uit mijn economische studietijd.
Het opheffen van schaarste wordt door dit beleid niet bereikt. Uiteindelijk zijn stimulansen die mensen ertoe aanzetten productieve investeringen te doen, de basis voor welvaartsgroei. Het monetaire experiment creëert niet een dergelijke stimulerende omgeving, maar introduceert juist veel onzekerheden.
En voor zover het lagerentemedicijn economische projecten stimuleert, is dat een verkeerde stimulans. Door de onnatuurlijk lage rente zullen economisch onrendabele projecten ten onrechte een kans krijgen, met op lange termijn negatieve effecten.
Levensgevaarlijk
Vanuit de verdelingsinvalshoek van de economie is het ECB-beleid al helemaal verwerpelijk. Het monetaire experiment dat zelfs tot negatieve rentes leidt, straft spaarders en andere risicomijdende investeerders en stimuleert hen die liever op de pof leven.
Dat is precies het tegenovergestelde wat je als samenleving zou willen zien. Daarmee is er een politiek ongewenste uitkomst van het beleid, zonder dat de politiek daar iets over te zeggen heeft. Klaas Knot ziet dat het monetaire experiment levensgevaarlijk is, maar helpt rustig verder aan de ontwikkeling van een mogelijk explosief goedje.
Zou het niet beter zijn het Frankfurter lab vaarwel te zeggen en terug te keren naar ouderwetse economische theorieën?
We weten dat die hun beperkingen hebben en dat ze alleen een leidraad kunnen vormen voor het uitvoeren van economisch beleid. Maar dat lijkt me minder gevaarlijk dan in een alles of niets monetaire kamikaze-actie dit avontuur aan te gaan.