De ontwikkelingen op de financiële markten zijn hectisch. De aandelenkoersen rijzen de pan uit. Record na record wordt gevestigd. Dat geldt al helemaal voor de obligatiemarkten. De hoge koersen van obligaties weerspiegelen de historisch lage rentes, met name in Europa.
De olieprijzen daarentegen zijn in een vrije val geraakt. Als dat nog even doorzet, noteert Brent Crude de helft van het niveau waar het afgelopen zomer op stond. De Amerikaanse dollar werd door velen nog niet lang geleden als afgeschreven beschouwd, maar wordt nu almaar meer waard.
Bij al die sterke bewegingen op de financiële markten,is er een probleem dat als hardnekkig, gevaarlijk en als vijand nummer één wordt gezien: deflatie. Waar op de aandelen en obligatiemarkt de prijsvorming uit de hand lijkt te lopen, wordt het algemene prijspeil steeds stabieler.
Iets meer dynamiek, graag
De Europese Centrale Bank (ECB) ziet graag meer dynamiek en streeft naar een inflatie tegen de 2%. Enige inflatie wordt als heilzaam voor de economie beschouwd. Het geeft een impuls aan zowel innovatieve producenten (toekomstige hogere prijzen doen omzet groeien) als consumenten (koop nu, in plaats van duurder in de toekomst).
Het beleid van de ECB lijkt te falen, zowel ten aanzien van de inflatiedoelstelling als ten aanzien van de economische groei. Beide zijn al jaren te laag, ondanks de ruimgeldpolitiek. Wat de inflatiedoelstelling betreft, denk ik dat het gebrek aan prijsstijging te veel als een probleem wordt gezien.
Hoe vervelend is het om aan de pomp wekelijks minder kwijt te zijn? Welk probleem moet opgelost worden als supermarkten in een grote concurrentieslag de kerst, en ook de rest van het jaar, voor de consument goedkoper maken?
Wat valt er te klagen om je tablet of smartphone nu voor een (veel) lagere prijs te kunnen aanschaffen dan een jaar (of maand, of week) geleden?
Te krampachtig
Natuurlijk, de oliemaatschappij, de supermarkt, het technologieconcern hebben last van die prijsontwikkeling. Maar zolang een economie flexibel is, kunnen en zullen bedrijven zich voortdurend aan de nieuwe situatie (moeten) aanpassen. Dat is nu juist de dynamiek die economie en maatschappij vooruit helpen.
De ECB houdt zich veel te veel bezig met het krampachtig streven naar inflatie en hoge(re) groei. In ieder geval is er veel te veel hoop dat het ruime monetaire beleid succesvol zal zijn. Een vrijemarktgerichte economie behaalt zijn welvaart niet door een financieel-economisch ideaalbeeld te creëren.
Economische welvaart wordt gestimuleerd en bereikt door zodanige omstandigheden te scheppen dat het bedrijfsleven zich relatief makkelijk, en natuurlijk binnen sociale randvoorwaarden, voortdurend kan aanpassen aan de vigerende marktomstandigheden.
Misvatting
Zoals de samenleving niet maakbaar is, is de economie dat ook niet. Het beleid van de centrale banken, en met name dat van de ECB, lijkt van dat uitgangspunt niet doordrongen.
Integendeel, met het nieuwe opkoopprogramma aanstaande, hoopt de centrale bank alles en iedereen van liquiditeiten te voorzien en de rente nog lang laag te houden. Naast het vermeend stimuleren van economie en inflatie, is de gedachte dat de hoge schulden, particulier en publiek, zo gemakkelijker te dragen zijn.
Ook dit is een misvatting.
In principe geldt de lage rente alleen voor nieuwe schulden. Uitgezonderd Frankrijk, zijn de actuele tekorten die met nieuwe schuld gefinancierd worden, relatief beperkt van omvang.
Schulden subsidiëren
Op de rentebetalingen van de uitstaande schuld heeft de lage rente op korte termijn weinig invloed, tenzij het leningen met een variabele rente betreft. Het is echter de vraag, en hem stellen is deze tegelijk beantwoorden, of de ECB het als haar taak moet zien schuldposities, zowel privaat als publiek te subsidiëren.
De Europese Commissie is er als de kippen bij bedrijven aan te pakken die oneigenlijke staatssteun ontvangen. Maar de steun die nu op ongekende schaal door de "Europese staat" via de ECB wordt toegekend, passeert geruisloos de kritisch blik van de mededingingsautoriteiten.
Bij alle maatregelen ten aanzien van het bankwezen wordt steeds aangegeven dat de belastingbetaler moet worden gespaard. Maar moet de spaarder door het huidige beleid zo sterk worden belast? Daar zit geen enkele rechtvaardiging in.
Natuurlijke renteniveaus
De enige rechtvaardiging kan gevonden worden als het beleid effectief zou zijn. Maar zoals aangegeven is het dat niet. Ik vrees dat het resultaat van het monetaire beleid alleen maar een toename van de dynamiek op de financiële markten betekent.
En dat is nu net niet de doelstelling die de ECB voor ogen zou moeten hebben. De centrale bank zou de economische dynamiek een handje helpen door een beleid in gang te zetten op weg naar meer natuurlijke, hogere renteniveaus.