De centrale banken van deze wereld zijn op grote schaal bezig met koersmanipulatie. Dat doen ze via het beïnvloeden van de rente, om daarmee de economie zo goed en glad mogelijk te laten verlopen. Maar is dit wel hun taak en moeten we hier wel blij mee zijn?
Allereerst is het belangrijk te beseffen dat onze wereld vol met complexe systemen zit. De economie is zo'n complex systeem, immers de mix van geslacht, locatie, leeftijd, het weer, opvoeding, en zo verder bepalen wat een persoon wel of niet gaat doen. Het wordt nog veel complexer als je ook rekening houdt met de wisselwerking tussen deze personen en de wisselwerking dat dit weer heeft op andere relaties en transacties.
Deze beschrijving doet absoluut geen recht aan de ware complexiteit van de economie, maar verduidelijkt wel mijn punt: als de economie zo complex is, hoe kan iemand dan de arrogantie hebben om te denken dat dit geheel van bovenaf aan te sturen is?
Het risico op onverwachte bijwerkingen is immers zo groot, dat van bovenaf ingrijpen wellicht niet verstandig is. Complexe systemen vragen dan ook om decentraal beleid in plaats van een centraal beleid.
Misallocatie
De centrale banken doen het echter toch. Met het manipuleren van de rentes, kunnen centrale banken de prijzen van zowat alle goederen en diensten beïnvloeden. Soms is de relatie redelijk duidelijk zichtbaar zoals nu het geval is met de prijzen van aandelen, obligaties en vastgoed in het premiumsegment in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
Maar indirect wordt het centralebankbeleid overal gevoeld; het verandert namelijk de relatieve prijzen. Het beleid heeft namelijk niet op elk product of dienst dezelfde invloed, waardoor de relatieve verhoudingen dus uit het lood geslagen worden. Deze ontwikkeling heeft meer nare gevolgen dan je in eerste instantie zou denken.
Het is niet zo zeer het ongemak van hogere prijzen voor bepaalde goederen, maar de misallocatie die dit teweegbrengt. Prijzen geven immers impulsen aan producenten, dienstverleners en consumenten. Door de prijsmanipulatie van onze centrale banken worden er dus onjuiste impulsen (positieve en negatieve) gegeven die zich later gaan wreken.
Tijd kopen
We bouwen nu een economie waar dadelijk geen plek of vraag voor is, met tot gevolg grote saneringen en sociale ellende. Ingrijpen door de centrale banken zou dus met de grootste terughoudendheid gedaan moeten worden, want het veroorzaakt vaak meer problemen dan het oplost.
Wat centrale banken nu aan het doen zijn is ook niets meer of minder dan de boel draaiende houden; tijd te kopen. De economie zat dicht tegen een systeemcrisis aan, veroorzaakt door onder andere:
- slechte regulering (te veel en averechts werkend en focus op verkeerde punten)
- verkeerde financiële deregulering (denk aan afschaffen Glass-Steagall Act)
- slechte boekhoudregels
- slechte controle op bedrijven door hun raad van commissarissen
- te weinig macht aandeelhouders om in te grijpen
- en zo verder
De mix van oorzaken kent hier en daar wat verschillen (denk aan de rol van de euro en de kredietbonanza van de PIIGS), maar over het algemeen is het verhaal redelijk homogeen. Helaas weigeren politici de bal op te pakken en deze misstanden, waar zij zelf medeverantwoordelijk voor zijn, te corrigeren.
Zie voor meer achtergrond:
Van tijd naar prins
In plaats dat centrale bankiers de politici keihard op hun falie geven, lijken de bankiers zich steeds meer te vinden in hun opgedrongen positie van financiële prins op het witte paard. De laatste restanten van centrale bank onafhankelijkheid worden nu dan ook bij het oud vuil gezet.
Dat was in de Verenigde Staten al het geval sinds zij het dual mandate hebben (inflatie én werkgelegenheid), waardoor de centrale bank automatisch de politieke arena betrad (nog even los van de benoemingsprocedure). In landen waar dit niet het geval is, zoals in de eurolanden, is dan ook steeds vaker te horen dat de centrale bank ook een werkgelegenheidsmandaat moet krijgen.
De werkloosheid is immers erg hoog en politici weten er zich geen raad mee (NB zijn zelf de medeveroorzakers) en willen dit maar al te graag in de schoenen schuiven van de centrale bank. Of dit nu gebeurt uit onkunde of onwetendheid wat betreft monetair beleid, weet ik niet, maar de negatieve effecten zullen er niet minder om zijn.
Juiste focus
Maar zoals ik aan het begin van deze column heb betoogd, is ingrijpen door de centrale bank alleen een noodmiddel en mag dit niet een structureel karakter krijgen. De bijwerkingen bij een kleine ingreep kunnen al groot zijn, laat staan bij structureel ingrijpen.
Onze centrale banken bewegen zich echter steeds meer in deze richting. Uiteindelijk maken we van de economie een gedrocht dat de onontkoombare boom-bust-cyclus (bouwen wat niet nodig is om vervolgens te saneren) alleen maar zal versterken. Met uitzondering van een kleine groep personen, wordt niemand hier beter van.
Een sterk verankerd monetair beleid, goede financiële regulering, goede boekhoudregels, ontkoppeling van relatie tussen bank en staat, en zo verder zijn de dingen die gedaan moeten worden om de economie op de rails te krijgen. Daar zou de nadruk op moeten liggen.