De fenomenale opkomst en neergang van World Online. Vandaag precies 23 jaar geleden ging World Online naar de beurs. Herinnert u zich nog de duimen van Nina Brink, bestuursvoorzitter van een ‘bordkartonnen’ bedrijf?
Op 17 maart 2000 kreeg World Online (WOL) zijn beursnotering in Amsterdam. Hoe kwam die waarde tot stand, wat bleef ervan over en wat leren we ervan? Het fascinerende verhaal van de grootste golf van hebzucht in de Nederlandse beursgeschiedenis.
'Leugenaar, het is niet waar'
ABN Amro en Goldman Sachs, die de beursgang begeleiden, kiezen voor een bandbreedte €35-€43. De waardering laat zien dat de de operationele en financiële realiteit steeds verder uiteen lopen.
WOL staat bekend als een slechte provider. Al in 1997 krijgt een jonge journalist met hulp van tienerhackers toegang tot de bestanden van WOL, waaruit blijkt dat de abonneeaantallen schromelijk overdreven zijn.
“Leugenaar, het is niet waar”, is het commentaar van Brink in De Telegraaf. Er worden T-shirts gedrukt met haar foto en die uitspraak. In 1998 volgen nieuwe inbraken.
Zo schermt Brink met 700.000 belminuten per maand van alle abonnees samen, maar het prospectus meldt er 400.000. Het aantal abonnees stelt ze op 1,9 miljoen, maar bij de aankondiging in november waren het er nog 600.000. WOL niet, maar het neemt wel veel buitenlandse, vaak jonge ISP’s over teneinde een echte Europese speler te worden.
Gratis abonnees zijn miljoenen waard
Een aanzienlijk deel betreft ‘gratis’ abonnees die WOL in de maanden voor de beursgang werft en koopt met andere bedrijven. Je kunt je op dat moment zonder enige identificatie als abonnee inschrijven.
Die gratis abonnees moeten geld gaan opleveren met reclame, wat echter irreëel is. Zo’n nepabonnee heeft echter toch een hoge beurswaarde.
Dat is de kern van de misleiding, maar na de beursgang gaat het over formeel aspect: de topvrouw heeft aandelen WOL verkocht zonder dat hierover een heldere mededeling in het prospectus staat, waar ze rechtszaken voor aan de rok zal krijgen.
In het licht van alle onzeker- en onjuistheden is dat achteraf gezien curieus, gelet op wat er onder leiding van ABN Amro naar de beurs wordt gebracht.
Opstijgende luchtbel
De bank trekt en sjort om de beurwaarde op te krikken, terwijl bijvoorbeeld bij Rabobank intern de opvatting terrein wint dat een luchtbel opstijgt en lokaal klanten advies krijgen om toch vooral geen grote hoeveelheden aandelen te bestellen.
Het sentiment is nog niet over de hele linie beroerd, vooral door toedoen van het blinde geloof van particuliere beleggers met hun achterstand in kennis. Honderdduizenden Nederlanders schrijven voor het eerst van hun leven in voor (te) veel aandelen, in de hoop tenminste een deel toegewezen te krijgen: tandartsen en consultants maar ook stukadoors een loodgieters willen meemaken hoe je rijk kunt worden zonder gaatjes te vullen of muren te sauzen.
Records gebroken
Drie weken voor de beursgang meldt WOL een verlies van 90 miljoen gulden over 1999, tegen 1 miljoen in 1998. De omzet bedraagt 64 miljoen gulden. Dat is omgerekend grofweg €100 per abonnee.
WOL claimde destijds 1,9 miljoen abonnees in Europa, van wie 700.000 in Nederland. De waardering per klant kwam uit op 14.000 gulden of zo'n €6.400. Dat bedrag was inclusief de waardering voor niet betalende klanten, zoals in een joint-venture 12Move met Shell, dat haar gedegen naam verbond aan de zeepbel; 150.000 ingevulde formuliertjes in twee maanden tijd van wie een deel de aansluiting ook gebruikte, dus telecomminuten genereerde.
Deze nuchtere bevindingen vinden hun weg naar de kolommen van sommige vakbladen en een enkele krant, maar bezorgen geen licht in de ogen van hebzuchtige beleggers en bankiers. De laatste, met als middelpunt Wilco Jiskoot van ABN Amro, menen dat je ijs kunt laten branden.
Uiteindelijk verkopen de zittende aandeelhouders voor €2,9 miljard aan aandelen, wat een waardering betekent van €12,2 miljard. Deel je dat bedrag door de omzet van 1999 van €29 miljoen en dan kom je op een beurswaarde van WOL van 420 keer de jaaromzet.
Dat is een nimmer overtroffen record, maar (en dus) wordt ook een ongebruikelijk groot deel van het bedrijf publiek eigendom, bijna een kwart. De aandeelhouders willen zo veel mogelijk 'cashen' en vechten erom in deze 'eerste tranche' mee te mogen gaan.
Volop profiteurs
Wie profiteren? Op de eerste plaats de Sandoz Foundation van de gelijknamige Zwitserse familie die in 1999 voor $150 miljoen een meerderheid van WOL verwerft; de NS die nog een pluk aandelen heeft en chipmaker Intel en Investeringsmaatschappij Reggeborgh van de familie Wessels, die net op tijd zijn ingestapt.
En een zwik ‘Family & Friends’ die alles op alles zetten om mee te doen of door Brink worden gefêteerd vanuit haar eigen imagobuilding, onder wie zangeres Tina Turner, royalty Sarah Ferguson en CEO’s Jaap Blokker (Blokker-concern) voor €1 miljoen.
Karel Vuursteen (Heineken) voor €300.000, Cees van Luijk (Getronics) voor €500.000; Cees van der Hoeven (Ahold) voor €250.000; Hans Breukhoven (Free Record) voor €100.000. De broer van commissaris Joël Wyler, Danny Wyler, kan voor €3 miljoen aandelen WOL kopen.
En Brink zelf? Haar bezit maskeert ze. Op 1 maart 2000 zei ze tijdens een persconferentie dat ze niet ging verkopen en dat 'privacy' haar weerhoudt om te melden hoeveel aandelen ze bezit en of ze eerder verkocht.
Chaos dringt niet door
De avond voor de beursgang brandt econoom Arjen van Witteloostuijn in NRC onder de kop "WOL is een zeepbel" de hele ‘Nieuwe Economie’ waarvoor het bedrijf symbool staat, tot de grond toe af als "financiële speculatie-economie".
Hij beschrijft de krankzinnigheid van de beoogde beurswaarde. In die zin is WOL al een Titanic, maar het fonds weet tot op de ochtend van die 17e maart 2020 op miraculeuze wijze een schipbreuk te voorkomen.
Pas later kwam een schermutseling met de AEX naar buiten, waar beursbaas George Möller de beursintroductie dreigt op te schorten. Hij eist een lock-up voor de aan Nina Brink gelieerde investeerder Baystar. ABN Amro weigert.
Als compromis krijgt Nina Brink een lock-up. Details van haar - later zozeer omstreden - eerdere aandelentransactie met Baystar, die de AEX ook van ABN Amro eiste, verstrekt de bank niet.
De gong heeft nog niet geklonken, de duimen van Nina worden voor eeuwig vastgelegd, of Baystar begint al te verkopen. Later die ochtend dwingen banken en Brink aan Baystar een lock-up op.
Steunaankopen
Banken staan gereed met steunaankopen teneinde de introductiekoers volgens plan van €43 naar ruim €50 te tillen. Ze houden dat niet vol, temeer daar Goldman Sachs weigert te blijven bieden.
Met een slotkoers van €43,20 voorkomt ABN Amro een debacle, maar de week erna is er geen houden meer aan: op maandag gaat er 9% af en na twee weken staat een koers van €19,50 op de borden.
Nina Brink is de gebeten hond. In het prospectus staat dat ze 14,9 miljoen aandelen heeft overgedragen (“transferred”) aan Reggeborgh en Mellowdale van de commissarissen Henri Holterman en Victor Bisschoff en aan Baystar Capital. Voor $6 per stuk.
Achterliggend verwijt: ze geloofde zelf niet in de astronomische waardering van WOL, maar dat had publiek bekend moeten zijn. Haar eigen verklaring: ik wilde vermogen voor mijn familie veiligstellen.
De uitlatingen van Brink staan in schril contrast met haar statement op 1 maart: “I didn’t sell any shares at this time.” Brink wordt een maand na de beursgang ontslagen als bestuursvoorzitter.
Veroordeeld wegens misleiding
De banken Goldman Sachs en ABN Amro alsmede WOL zijn veroordeeld wegens misleiding. Dat is bevestigd door de Hoge Raad in 2009. Nina Brink ontspringt de dans.
De beursgang van World Online markeert het hoogtepunt van de internetbubbel. Van de introductiekoers blijft weinig over. Tiscali neemt het bedrijf over en betaalt met twee aandelen Tiscali per aandeel WOL.
De Tiscali-aandelen dalen tot enkele eurocenten. Voor beleggers is dat een dure maar waardevolle les. Doe je huiswerk, lees het prospectus en laat je niet met hype’s meeslepen.
Nina Brink houdt vast aan haar eigen verhaal. Haar eigen biografie is enkel nog via webarchive vindbaar. “Door het grote succes van Wol wordt Nina Brink alom geprezen en het bedrijf werd gezien als toonbeeld van de economie.”
Ze is de enige die er zo over denkt.