Gisteren was er een documentaire van Tegenlicht over het brein van de bankier op tv. Dat was niet best. Allereerst werd er geen onderscheid gemaakt tussen retail- en zakenbankiers. Impliciet was het voor de kenner wel duidelijk, maar voor de leek waarschijnlijk niet. Maar erger vond ik de intro, waarin gesteld werd dat bankiers (de zakenbankiers dan) de veroorzakers zijn van de crisis.
Ja, bankiers (veel van hen althans) zijn medeplichtig, en geen veroorzakers. Wie/wat dat wel zijn? De echte oorzaken van de huidige crisis zijn het slechte monetair beleid (door centrale banken), slecht overheidsbeleid (door overheden/politici), slechte regulering van financiële sector (op gebied van boekhouden, bonusbeleid, derivaten, kapitaaleisen, hefboom, pensioenen, risico)(door overheden & financiële sector) en slecht functionerende democratieën.
Voordat ik bovenstaande punten aan bod laat komen, in twee deelcolumns, wil ik nog wat kwijt over de documentaire. Deze was op zich niet slecht (als je de intro evenvergeet), omdat de makers een verklaring proberen te vinden voor het gedrag van zakenbankiers. De documentaire is onduidelijk over waarom er zoveel mensen met bijvoorbeeld Asperger in de financiële wereld werken.
Winnerseffect
Er is sprake van een hoge mate van zelfselectie. Ik denk dat de harde en competitieve bankenwereld eerder een bepaald slag aantrekt. Teveel van één soort mensen is nooit goed om een gebalanceerde sector te krijgen. Dit geldt dus ook voor de politiek, voor de gezondheidszorg, het onderwijs en zo verder. Veel van de problemen in deze sectoren hebben vaak te maken met uniformiteit.
Wat ik goed vond aan de documentaire, was het stukje over het winnerseffect en de conclusie die daaraan werd verbonden; de modellen die door economen, risicobeheerders en politici worden gebruikt zijn niet goed. Wat deze beroepsgroepen met hun modellen allemaal vergeten is wat ik in mijn columns de menselijke factor noem.
Een mens is niet rationeel, noch consistent en daarmee nagenoeg onmogelijk te modelleren (laat staan als groep) en van bovenaf te vormen. Maar terug naar de, volgens mij, echte schuldigen.
1: Centrale banken
Het monetair beleid is wereldwijd schrikbarend slecht geweest, een paar uitzonderingen daargelaten. Sinds begin vorige eeuw centrale banken hun intrede deden, is de ontwaarding van geld begonnen (het boek Geldmoord van Edin Mujagic is een aanrader op dit onderwerp). Dit heeft vele nadelige gevolgen en is ook de oorzaak van de vele bubbels op financiële markten die het (risico)gedrag in de sector totaal op zijn kop heeft gezet.
Nu de problemen groter zijn dan ooit tevoren hebben de centrale banken hun façaden laten vallen en zijn openlijk overgegaan tot het omlaag manipuleren van interestniveaus, omhoog manipuleren van financiële activa en het printen van geld om zo het ene gat met het andere te vullen. Hiermee corrumperen ze de gehele financiële sector. De Tegenlichtintro haalt dus oorzaak en gevolg door elkaar; de zakenbankiers zijn de medeplichtigen terwijl de centrale banken de (mede-)veroorzakers zijn.
2: Politici en overheden
Centrale banken zijn dan zogenaamd onafhankelijk van de politiek, maar dit is natuurlijk onzin. Benoemingen van centrale bankiers zijn altijd politiek gedreven en in tijden van crisis laten ze de pretentie van onafhankelijkheid varen. Het overstag gaan van de ECB is een goed voorbeeld hiervan. Sinds ex-Go(l)dman Sachs directeur Mario Draghi aan het roer staat, is het ene na het andere heilige huisje afgebroken.
De politiek kan onmogelijk claimen dat ze hier niets mee te maken hadden. Eenzelfde beeld zien we onder andere in Japan, de VS en het VK en hiermee is de politiek in ieder geval al een medeveroorzaker van de crisis. Maar de politiek en overheden hebben de crisis veroorzaakt door slecht management. Zo is het fiscaal beleid zo gemaakt dat schulden fiscaal worden beloond en sparen juist wordt gestraft.
Het fiscale systeem is in de meeste landen zodanig ingericht dat het juist het verkeerde gedrag stimuleert. De reden hiervoor is dat vooral politici aan kortetermijndenken doen. Waar meer leningen in een economie tot meer groei leidt, is het voor politici makkelijker om herkozen te worden. Dat hier jaren later een enorme prijs voor betaald moet worden is voor hen bijzaak.
Vierjaarsdenken en een attitude van na mij de zonvloed komt niet exclusief voor bij de zakenbankiers. Ook de overheidsuitgaven moeten in dit licht worden bekeken. Overheden in het westen hebben consistent meer geld uitgegeven dan ze binnenhalen. Dit betekent dat deze overheden schulden zijn aangegaan en deze kunnen alleen goed (tegen lage rente) verkocht worden met de help van centrale banken en zakenbanken.
Deze kwade drie-eenheid is gevormd met het doel het spel van meer en meer schulden voort te kunnen zetten. Tot slot was ook de introductie van de euro ondoordacht en slecht gemanaged waardoor de schuldenproblematiek alleen maar groter is geworden.