En weer staat de Europese crisis scherp op het netvlies van beleggers. We kenden een periode van relatieve rust, waarbij de problemen in de eurozone niet als sneeuw voor de zon, maar wel in een gestaag en rustig tempo, leken te verdwijnen. Maar de angst is terug.
Griekenland is nog lang niet klaar zelfstandig de financiële markten te betreden. De hervormingen in de zuidelijk Europese landen, waaronder zeker ook Frankrijk, verlopen moeizaam en de overheidstekorten willen niet (voldoende) omlaag. Misschien nog wel het meest zorgwekkend, de Duitse economische motor begint te haperen. Wat te doen om de dreigende malheur het hoofd te bieden?
Alle ogen zijn, zoals de laatste jaren gebruikelijk, gericht op de ECB. De centrale bank heeft de afgelopen jaren een reeks aan maatregelen genomen om de financiële crisis te keren. Met succes. Door in potentie nagenoeg onbeperkte opkoopprogramma's van overheids- en nu ook private leningen te introduceren.
Wereld op z'n kop
Daarnaast natuurlijk met een monetair beleid van ongekend ruime omvang. Dat heeft ertoe geleid dat veel Europese overheden tegen een negatieve rente kunnen lenen. Leuk, maar natuurlijk wel de omgekeerde wereld. Erger is de almaar dalende spaarrente voor de risicomijdende particulier.
Het gaat nu al zo ver dat banken overwegen, nu nog alleen voor hun grote klanten, een negatieve rente in te voeren. Het is de wereld op zijn kop, en volledig in strijd met de lessen die geleerd zouden moeten worden uit de financiële crisis die vanaf 2008 over de wereld raast.
Met het ultraruime monetaire beleid wil de ECB gedragsbeïnvloedend handelen om zo de economie te stimuleren. Met de lage rentes kunnen bedrijven, vooral het MKB, makkelijker geld lenen. Overheden kunnen hun tekorten eenvoudig (her)financieren zodat nauwelijks financiële pijn wordt geleden. Gezinnen kunnen hun opgebouwde, en soms te hoge, schulden door de lage rente nog net betalen.
Spaarder wordt gestraft
De achterliggende gedachte is dat op deze wijze de economie een forse stimulans krijgt en de Eurozone langzaam uit het dal zal klimmen. Hoewel ik lange tijd deze gedachte kon onderschrijven, vind ik dat het beleid veel te ver is doorgeschoten, onrechtvaardig is en eerder economische stagnatie bevordert dan een groei-impuls zal betekenen.
Na de financiële crisis was de algemene opinie dat onverantwoord lenen, onverantwoord risicogedrag en speculatie vermeden moeten worden. Met het huidige beleid worden deze gedragskenmerken juist versterkt. En het probleem is dat de maatregelen worden gefinancierd door de groep die juist wel de nieuwe normen omarmt.
De spaarder die, om welke reden dan ook, een appeltje voor de dorst wil vergaren, wordt gestraft door het huidige beleid. Degenen die met schulden door het leven willen, in de eerste plaats overheden, maar ook particulieren, worden door de gratis geld politiek op hun wenken bediend.
Geen douceurtjes meer
De ECB stimuleert precies het gedrag dat we nu juist als ongewenst hebben aangemerkt en straft gewenst gedrag hard af. Minsten zo belangrijk is de ineffectiviteit van deze politiek. Doel is de vraag te stimuleren. Maar de enige vraag die gestimuleerd wordt, is die naar financiële investeringsmogelijkheden om zo toch maar een beetje meer rendement te vinden.
Die vraag gaat nu juist ten kosten van de vraag in de reële economie. En voor zover spaarders niet naar risicovollere alternatieven zoeken, zullen zij nog meer geld opzij zetten om de beoogde appeltjes alsnog te vergaren. De gedachte om schuldenaren het leven gemakkelijk te maken door de lage rente en daarmee de economie te stimuleren is dubieus.
Ik denk dat economische activiteit eerder tot stand komt onder financiële druk en de noodzaak tot oplossingen te komen, dan door het uitdelen van douceurtjes. Als de ECB het gedrag zodanig wil veranderen om de economie te stimuleren, dan moet ze het juist sommige groepen iets moeilijker maken.
Positieve impuls
Dat stimuleert creativiteit, ondernemingszin en dynamiek. De maatregelen die genomen zijn de eurozone te behoeden voor een grote financiële crisis, verdienen naar mijn idee alle lof. Maar de ECB is te ver doorgeschoten. Het beleid moet op de schop.
De rente moet langzaam maar zeker teruggebracht worden naar normale niveaus. Dat zal zeker een schok tot stand brengen, niet in de laatste plaats op de aandelenmarkten. Maar het zal het gedrag van consumenten en producten positief beïnvloeden en de economie een positieve impuls geven. Dat is uiteindelijk goed voor de aandelenmarkten, huizenprijzen, spaarders en economie. Kortom, voor ons allemaal.