Over beleggingskansen is voldoende geschreven, maar hoe zit het met de risico’s? Belangrijk hierbij is het gebruik van scenario-analyse, waardoor u eventuele kwetsbaarheden al hebt gesignaleerd zodat u er al mentaal op ingesteld bent als zaken zich ontwikkelen zoals mogelijk werd geacht.
Bij een economische crisis nemen de financiële risico’s toe. Of zoals David Lubin, econoom bij de Citigroup, het verwoordt in het FD: "Crisis staat gelijk aan kwetsbaarheid plus een trigger. Maar omdat zo’n trigger zich per definitie niet laat voorspellen – anders zou die worden ingeprijsd – kun je er niet op anticiperen."
De gecalculeerde risico’s kunt u verdelen in:
- macro-economische
- institutionele
- politieke
- bedrijfsspecifieke
En er zijn ook nog zwarte zwanen, die zaken aangeven die u niet kunt weten (you do not know what you do not know).
Scenario’s kunt u echter wel maken aan den hand van kwetsbaarheden, die van toepassing kunnen zijn op bijvoorbeeld een land, een onderneming, een dijk of een aardbevingsgevoelig gebied, zoals bijvoorbeeld San Francisco.
Macro-economische risico's
Een macro-economisch risico is bijvoorbeeld deflatie of een forse inflatie. Nu de inflatie daalt (desinflatie) kan dit weer zorgen voor het uitstellen van de bestedingen maar ook voor een nog lagere rente en het opblazen van aandelenwaarderingen.
Bovendien is dit vervelend voor schuldverhoudingen; immers de schulden worden meer waard. De staatsschulden nemen niet alleen absoluut toe in veel landen maar zij kunnen door de geringe groei van het bruto binnenlands product en geringe inflatie ook relatief gezien toenemen.
Spannend
Voor drie landen in de Europese Unie wordt het voorjaar spannend door herstructureringsmaatregelen en dus bezuinigingen:
- Frankrijk
- Italië
- Griekenland
Vooral de Italiaanse regering is nogal optimistisch over de economische groei in Italië; de regering verwacht in 2014 een bijna twee keer zo hoge groei, namelijk 1,1%, terwijl de groeiconsensus (OESO, IMF, Europese Commissie) 0,6% bedraagt.
De Franse president Hollande zit in een spagaat. Hij heeft aangekondigd 50 miljard euro begrote overheidsuitgaven te schrappen tot 2017 en de belastingen voor bedrijven de komende jaren met 30 miljard euro te verlagen in ruil voor werkgelegenheid en hij tracht daarbij ook de nog de verzorgingsstaat te behouden?
In april 2014 verhoogt Japan de BTW van 5% naar 8% en mogelijk gaat dit de komende jaren verder omhoog.
- Wat zullen de gevolgen zijn voor de consumentenbestedingen na april?
- Of worden de bestedingen tot april aangejaagd en loopt het daarna gewoon door? Immers de (import)prijzen zijn toch al gestegen door de fors lagere yen-koers.
Mondiale groei
In de Verenigde Staten gaat het economisch aanzienlijk beter dan in Europa en zullen de monetaire teugels iets worden aangehaald, waardoor daar een versteiling van de rentecurve gaan optreden. De tienjarige rente op staatspapier is thans 2,9% maar wat is de impact op de financiële markten als die naar 3,5% zou stijgt?
Een ander groot macro-economisch risico is China. Gaat de forse groei van de laatste jaren door of vlakt het af? De sterk kredietgedreven overinvesteringen van het verleden zijn voorbij. Vooral de slecht gereguleerde Chinese schaduwbanksector verleent veel krediet en dit schijnt inmiddels al bijna eenderde van de totale kredietverlening te zijn.
Deze partijen hebben geen of onvoldoende kapitaalbuffers om onverwachte verliezen op te vangen. Aangezien de laatste jaren ongeveer eenderde van de mondiale groei op het conto van China kwam is het wel en wee van de Chinese economie een zeer belangrijke factor.
Ook voor de prijsontwikkelingen van grondstoffen en de economische ontwikkelingen van de grondstoffen producerende landen. Daarnaast twijfelen hoe langer hoe meer financiële partijen aan de gepubliceerde groeicijfers van de Chinese economie.
Institutionele risico's
Een institutionele factor is bijvoorbeeld de vergrijzing, waardoor er minder dynamiek in de samenleving is en de groei van de economie wordt getemperd, ook al omdat de beroepsbevolking afneemt, zoals in Japan. Eigenlijk is er sprake van overcapaciteit wat de lage rente en de lage inflatie verklaart.
Niet alleen in Japan waar ze door Abenomics zich hieraan probeert te onttrekken, maar ook in grote delen van Europa doen zich deze verschijnselen voor, inclusief een hardnekkige werkloosheid.
De start van de Europese Bankenunie in november 2014 is ook belangrijke institutionele factor, die overigens niet als onafhankelijk van de Europese politiek gezien mag worden. Een andere institutionele factor is de mate van securities lending.
Veel beleggers (particulieren, hedgefondsen, et cetera), met name in de Verenigde Staten, hebben geleend om aandelen te kunnen kopen en profiteren dus van de lage rente en de koersstijgingen. Wat zouden de aandelenkoersen geweest zijn zonder (excessieve) belening?
Ook de impact van internet en sociale media is een institutionele factor, die bij veel bedrijfsmodellen zowel risico’s geven als kansen kan creëren.
Politieke risico's
De politieke risico’s staan natuurlijk niet los van al eerder genoemde zaken. In april 2014 zijn er Gemeenteraadsverkiezingen en in mei verkiezingen voor het Europese Parlement (22 mei in Nederland). Hoe zullen de financiële markten reageren als de populistische anti EU-partijen fors winnen en als de opkomst gering is?
Dan zijn er nog verkiezingen in belangrijke landen, buiten Europa:
- Turkije (lokale verkiezingen)
- Indonesië (parlementsverkiezingen)
- Zuid-Afrika
- Brazilië
Tenslotte, zijn er natuurlijk, zoals elk jaar, de politieke risico’s van het Midden-Oosten. Nu Iran zich aan de nucleaire afspraken lijkt te houden kan een terugkeer van dit land op de oliemarkt aanleiding geven tot een forse toename van het olieaanbod. Tevens aanbodverhogend is de mogelijke terugkeer van Libië.
Bij een tegenvallende mondiale groei (zie China) zouden de olieprijzen wel eens kunnen dalen.
Bedrijfsspecifieke risico's
Bedrijfsspecifieke risico’s zijn er volop. Zo heeft Ahold te kampen met forse concurrentie in Nederland. DSM verwacht na het goede jaar 2013 een vlak jaar in 2014 mede vanwege lagere valutakoersen (ten opzichte van de euro) en minder groei!
Koninklijke Olie ondervindt hinder van afwaarderingen en het feit dat veel activa niet voldoende renderen. Bouwondernemingen kampen met minder opdrachten en afboekingen op grondposities, et cetera.
Risico’s kunnen vaak wat afnemen als er een solide groei wordt gerealiseerd zonder dat er weer zeepbellen ontstaan. Belangrijke indicatoren voor toekomstige groei zijn een toename in de bestedingen bij particulieren en investeringen bij ondernemingen en de overheid.
Dit valt echter bij alle categorieën vooralsnog tegen in Nederland en veel andere landen. De overheden hebben te kampen met hoge staatsschulden en grote begrotingstekorten waardoor er weinig ruimte overblijft voor deze investeringen.
Bij ondernemingen valt het op dat de winstgroei vooral behaald wordt door kostenbesparingen en niet zo zeer dankzij hogere omzetten of nieuwe investeringen, die goed renderen. Wel is er mogelijk een einde aan de daling van de consumentenbestedingen gekomen en gaan we zelfs wat meer uitgegeven.
Dat zou goed nieuws zijn, waardoor ook de kans dat een aantal genoemde risico’s zich zullen manifesteren afneemt. Immers dan kopen we meer, verbruiken we meer energie en neemt het risico op werkloosheid af, et cetera.