Dat in de wereld van de
goldbugs de inéénstorting van het financiële systeem ter sprake komt, is te begrijpen. Dat is namelijk reden nummer één om goud kopen. Als een rapport in opdracht van het Witte Huis dit scenario beschrijft, dan wordt het tijd om goed op te letten.
Al meer dan een jaar wacht ik op een aanleiding om het te hebben over twee rare Amerikaanse bedrijven:
Fannie Mae en
Freddy Mac. Nee, het zijn geen hamburger- of computerketens, maar de twee grootste hypotheekverstrekkers van de VS.
De overheid richtte in 1938 Fannie Mae op, om het eigen woningbezit tijdens de crisisjaren te stimuleren en werd pas in de jaren zeventig geprivatiseerd - Freddy Mac later, maar is nu ook beursgenoteerd.
1200 miljard uitgeleende dollars
Samen zijn Fannie Mae en Freddy Mac verantwoordelijk voor de helft van alle Amerikaanse hypotheken. Op de balans staat een totaal van 1200 miljard dollar aan uitgeleend kapitaal. Dat is zeven keer meer dan in 1990. Ter vergelijking: alle aandelenbeleggingsfondsen van Nederland beleggen samen 65 miljard dollar aan vermogen.
De twee zijn zo snel gegroeid, omdat ze gebruik kunnen maken van gunstige financieringsmogelijkheden door hun status als Governement Sponsored Enterprises (GSE' s). In de VS hebben nog een paar bedrijven een vergelijkbare status, maar Fannie Mae en Freddy Mac zijn verreweg de grootste in omvang.
Een van de privileges was altijd dat ze, ondanks hun beursnoteringen, niet hoefden te rapporteren aan de toezichthouder in de VS, de SEC. Hierdoor bleven de risico's van de riskante bedrijfsvoering lang verborgen. Door de bijzondere status en de overheidsband zien veel beleggers de aandelen juist als een veilige belegging.
Derivatenrisico’s
Bovendien kunnen de twee goedkoper geld lenen bij de Fed dan andere hypotheekverstrekkers. Door de status aparte zijn de solvabiliteitsratio’s de helft lager dan bij commerciële banken. Tot slot zijn ze de grootste eindgebruiker van derivaten ter wereld. Deze worden vooral gebruikt om de risico's van de hypotheekportfolio en renteontwikkelingen af te dekken.
Door hun aard – de hefboomwerking – zijn deze derivaten vaak de bron van grote financiële schandalen. Behalve het in 1998 omgevallen hedge fund LTCM kwam ook Enron door de grote derivatenposities aan haar einde. Het omvallen van LTCM leidde bijna tot een catastrofaal domino-effect op de verschillende markten.
De twee reuzen Fannie Mae en Freddy Mac zijn op het eerste gezicht solide door de overheidsbanden en garanties. De controle op de twee hyptoheek verstrekkers is ook goed geregeld. Het Witte Huis heeft in 1992 de controle in handen gegeven van het Office of Federal Housing Enterprise Oversight (OFHEO).
Woedend Witte Huis
Zo kom ik eindelijk bij de aanleiding voor deze column. Afgelopen week werd het hoofd van de OFHEO, Armando Falcon, plotseling ontslagen. Dat gebeurde enkele uren voordat hij zijn rapport aan het congres presenteerde over de gevaren voor het totale financiële systeem, als gevolg van mogelijke toekomstige problemen bij Fannie en/of Freddy.
Volgens het rapport zijn er risico’s verbonden aan het uitlenen van geld op zo’n grote schaal. De huizenmarkt kan snel stijgen, maar ook dalen. Eén van de voorbeelden uit het rapport, tussen januari en april 1980 steeg de rente plotseling 3,5%. Hierdoor daalde de bestaande huizenverkopen met 23% en de verkoop van nieuwbouwhuizen met 40%.
Bovendien daalden de prijzen fors, waardoor veel banken in de problemen raakten. Het uitkopen van de omgevallen Savings & Loans-banken kostte de belastingbetaler 300 miljard dollar. De toen kleinere Fannie en Freddy raakten ook in de problemen. Volgens de studie zijn de risico's voor beide bedrijven nu veel groter dan twintig jaar geleden door de grotere portefeuilles.
Risico’s als huizenprijzen dalen
Ondanks dat de rente op een veertigjarig dieptepunt staat, kan 5% van de huizenbezitters de hypotheekverplichtingen nu al niet meer nakomen. Een stijging van de rente kan tot grote problemen bij huizenbezitters leiden, zeker als deze gepaard gaat met een zwakke economie en oplopende werkloosheid.
De nieuwe risicoanalyse komt daarom op tijd. De studie laat zien dat de enorme omvang van beide bedrijven en dan met name de grote derivatenposities, grote risico's voor de stabiliteit van het financiële systeem kan betekenen. Het beschrijft zelfs een scenario’s, waarbij deze problemen kunnen leiden tot de ineenstorting ervan.
Dit scenario wilden de opdrachtgevers in het Witte Huis natuurlijk liever niet horen. De eerlijke boodschap werd natuurlijk ook door beide bedrijven slecht ontvangen. De woordvoerders meldden prompt dat het hier om een puur hypothetisch scenario ging. Falcon werd bedankt voor zijn diensten en kon vertrekken.
Soros snapt het ook niet
President George Bush benoemde de Republikeinse bankier Mark Brickell, wat voor sommigen reden voor extra zorg is. Brickell was één van de derivatenexperts van JP Morgan Chase - zelf verantwoordelijk voor 50% van alle uitstaande derivatenposities. Zijn benoeming is een aanwijzing voor de kennelijke problemen van Fannie en Freddy.
Over Brickell is weinig meer bekend dan dat hij net als Greenspan een grote tegenstander is van controle op de derivatenmarkt. Beide geven hoog op over de mogelijkheden met behulp van derivaten risico’s beter te kunnen beheersen. Door het gebrek aan regulering hebben zakenbanken ongecontroleerd miljarden verdiend met complexe derivatenconstructies.
Superbelegger George Soros waarschuwt al jaren voor deze steeds groter wordende derivatenberg, die volgens hem door niemand echt kan worden begrepen. Dat geldt overigens ook voor hemzelf, zegt hij.
Willem Middelkoop
is journalist. Middelkoop schrijft zijn columns op persoonlijke titel. Op moment van publicatie is hij privé long goud. De informatie in deze column is niet bedoeld als professioneel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Uw reactie is welkom op
middelkoop@iex.nl.