Een deelnemer aan een goed bekeken spelshow verdiende in nog geen uur tijd 125.000 euro. Hij incasseerde het bedrag door, conform de spelregels, op een knop te drukken. Mooi, zou je denken. Mis. Hij wilde eigenlijk doorgokken, wat de dienstdoende notaris verbood.
Achteraf zou verder spelen een vermogen hebben opgeleverd. Nu wil de onfortuinlijke winnaar alsnog de hoofdprijs. Anders daagt hij de programmamakers voor de rechter omdat zij zich netjes aan de spelregels hielden. Kan het gekker? Ja, dat kan. Ik doel op Bitcoin.
De virtuele munt haalt steeds vaker de media vanwege de spectaculaire koersontwikkelingen. Begin van het jaar kostte de Bitcoin nog rond de vijftien dollar. Afgelopen dagen werd een recordstand bereikt van 900 dollar, om vervolgens weer enkele honderden dollars in koers terug te vallen.
Wereldmunt in spé
Voor een wereldmunt in spé lijkt dat wat onstabiel. Dat kunnen natuurlijk nog kinderziekten zijn. Zal de munt ooit een belangrijke rol in het betalingsverkeer kunnen spelen? Mijn antwoord: uitgesloten! Bitcoins worden door de gebruikers gezien als alternatief voor het traditionele financiële systeem. Overheden zijn onbetrouwbaar en centrale banken drukken onbeperkt geld.
Het vertrouwen in het traditionele geldstelsel wordt daarmee ondermijnd en de Bitcoin is daarvoor de oplossing. Het zijn dezelfde argumenten die worden gehanteerd om goud als superieur betaalmiddel te zien. Het aardige is dat Bitcoins ook dezelfde eigenschappen worden toegedicht.
Nieuwe munten komen er alleen door (elektronische) mining. Uiteindelijk zal over enkele decennia een maximaal aantal van 21 miljoen Bitcoins gedolven zijn. Dat houdt de schaarstegedachte in beeld, een absolute voorwaarde om vertrouwen in de munt te bewerkstelligen.
Niets
Maar het is een schaarste zonder waarde. Bitcoins zijn namelijk niets. Ze vertegenwoordigen geen enkele waarde. Als er schaarste is aan een goed dat geen enkele waarde vertegenwoordigd, krijgt het, alleen vanwege het feit dat het schaars is, daardoor niet alsnog waarde. Ik heb geen ingewikkeld programma nodig om de exacte waarde van de Bitcoin te berekenen.
Die komt in mijn model precies uit op nihil. Nul dus. Elke cent, in welke valuta dan ook uitgedrukt, dat wordt betaald voor de Bitcoin, is speculatie. Natuurlijk, zie ik u denken, is traditioneel geld in absolute zin ook niets waard. Toch is er een belangrijk verschil.
Met de dollar, of de euro, heeft u een gelegitimeerde vordering op de opgebouwde welvaart in het betreffende valutagebied. Hoe onbetrouwbaar en gebrekkig overheden soms functioneren, dat is beter dan het zelfgecreëerde digitale geld. Met de Bitcoin heeft u een vordering op niemand!
Te welwillend
Wat ik een kwalijke zaak vind, is de lakse houding van de toezichthouders. Zo lijkt de Amerikaanse SEC de Bitcoin, en andere virtuele valuta, welwillend te beoordelen. Het is een legaal betaalmiddel, zo lijkt het standpunt. Onze eigen DNB komt niet verder dan te onderzoeken wat de gevolgen zijn van de nepmunt.
Ik vind het ongelooflijk. Het toezicht op de financiële sector wordt steeds strenger. Rabobank moet, volkomen terecht overigens, zwaar boeten voor gesjoemel met een paar honderdsten van de Liborrente. Maar het piramidespel dat Bitcoin heet behoeft kennelijk nauwelijks enige waarschuwing en wordt kennelijk steeds meer serieus genomen.
Nou moet ik zeggen dat het traditionele stelsel wel enige schuld heeft aan de opkomst van de nieuwe munt. Ik doel niet op het monetaire beleid, dat tot nu toe uiterst succesvol is en de zware financiële crisis behoorlijk goed van de reële economie heeft weggehouden.
Randverschijnsel
Maar het internationale betaalverkeer behoeft sterke verbetering, zowel betreffende de inefficiënte werking als in de kosten. De lage kosten en de relatief gemakkelijke verhandelbaarheid van de Bitcoin is een voordeel. Centrale banken zouden veel meer moeten doen het internationale betalingsverkeer verder te verbeteren.
De toekomst van de Bitcoin is wat mij betreft duidelijk. Het is mogelijk dat het een randverschijnsel blijft met een beperkt aantal deelnemers. In dat geval blijft de schade van het onvermijdelijke financiële debacle wat hen te wachten staat, beperkt. Ernstiger is het scenario waarin de munt ongebreideld kan groeien met miljoenen deelnemers.
Hoe gaan we dan verklaren dat, ondanks de vooraf geschatte nulwaarde van de munt, de totale ineenstorting zoveel individuele en maatschappelijke schade heeft toegebracht?