Het ABP-gevoel

In de schijnbaar zinloze beweging van eb en vloed trok het water zich langzaam maar zelfverzekerd van het drukke strand terug. De trotse zon volbracht zijn laatste kunstje voor deze dag en transformeerde de diepblauwe lucht in een fascinerend kleurrijke schakering van rood en geel. We sloegen het gade, gezeten bij het sfeervolle eettentje en hieven het glas.

Om het af te leren, bestelden we nog een laatste biertje. Met twee vrienden voerde ik gepassioneerde gesprekken, waarin we voor de zoveelste keer alle wereldproblemen oplosten. Daarna dommelden we wat weg onder de krachteloze laatste zonnestralen. Ja, dat was dus het Zwitserlevengevoel.

"Zeg, die 150.000 euro op je rekening, hoeveel is er dit jaar van over?", zei ik tot de enige ambtenaar onder ons. Ja, ik weet de sfeer op zo'n avond goed te houden. Als door een wesp gestoken reageerde hij. "Huh, hoeveel er over is? 150.000 euro? Zoveel geld heb ik helemaal niet." "Je bent je niet bewust van je eigen rijkdom", repliceerde ik. "Dat bedrag is de waarde van jouw pensioenaanspraken." Ik had nu zijn volledige aandacht.

Als het om pensioenen gaat is de discussie vaak erg moeilijk. Tot voor een paar jaar terug waren pensioenen een non-issue. Je wist dat je er maandelijks via het loonstrookje voor betaalde. Hoeveel dat was, daarvan had geen mens een idee. Dat maakte ook niet uit, later zou je recht hebben op een goede aanvulling op de algemene AOW.

Onrust en onzichtbaarheid
Inmiddels weten we dat een goed pensioen niet meer vanzelfsprekend is. Stijgende pensioenpremies, dalende dekkingsgraden, kortingen op opgebouwde rechten. In plaats van een comfortabele zekerheid is het pensioen een bron van onrust geworden. Eén van de gevolgen van die onrust is een verdere aantasting van het consumentenvertrouwen.

 Het zou voor de psychologische gemoedstoestand van de pensioendeelnemer, maar ook voor de economische toestand van het land, beter zijn als die pensioenonrust vermindert. Een belangrijke oorzaak van die onrust is de onzichtbaarheid van ons pensioen.Het lijkt alsof de werknemer jaarlijks geld afdraagt dat verdwijnt in een zwart gat.

Vanuit de ivoren torens van de pensioenburchten krijgen we vervolgens te horen hoeveel we gekort worden of hoeveel de premie weer verhoogd wordt. De enige oplossing is te komen tot een individualisering van de pensioenvoorziening. De invoering van een dergelijk systeem zal nog wel even op zich laten wachten. Ik stel een eerste stap voor. Elke pensioendeelnemer krijgt in harde contanten de actuele waarde van zijn pensioen te zien.

Ver van mijn bed-show
Als u nu de overzichten van bijvoorbeeld het ABP bekijkt, ziet u daar de verwachte uitkeringen vanaf uw pensioenleeftijd. Dat is voor velen een wat de tijd betreft ver van mijn bed-show. Aanvullend op die uitkeringsbrij zouden pensioenverzekeraars als het ABP de waarde van de pensioengerechtigde op de jaarlijkse overzichten moeten aangeven.

In Nederland zit er ongeveer 1.000 miljard euro in de pensioenpot. De beroepsbevolking (tussen 20 en 65 jaar) heeft een omvang van circa 10 miljoen. Dat betekent dat de aanspraak op de pensioenpot circa 100.000 euro per persoon is. In mijn nattevingerwerkschatting bij de strandtent ging ik voor een 55-jarige ambtenaar uit van een waarde van 150.000 euro.

Als elke verplichte pensioendeelnemer regelmatig, afhankelijk van zijn inkomen en leeftijd, met dit soort bedragen wordt geconfronteerd, neemt de betrokkenheid bij het pensioen sterk toe. Ik heb uit cijfers van DNB de volgende tabel gemaakt, met een schatting van het gemiddelde individuele pensioenbezit sinds eind 1999.
 

Als deze cijfers op het pensioenoverzicht komen, is het beeld toch wel wat positiever dan de dagelijkse ellende van dalende dekkingsgraden en kortingen. Het individuele pensioenvermogen is sinds 1999 meer dan verdubbeld. In 2012 was de toename zelfs 16%! Alleen in 2002 (internetbubbel) en 2008 (kredietcrisis) zou het overzicht een dalende vermogen hebben aangegeven.

Als volgend jaar mijn ambtelijke vriend zijn pensioenoverzicht bestudeert op een terrasje met een biertje en de zon weer zo'n kleurrijk schouwspel etaleert, denkt hij: "Heerlijk, ik heb een echt ABP-gevoel."