Het was een stokpaardje dat met name in linkse hoek populair was. Consuminderen! Een woordgrapje, waarmee wordt aangegeven dat het in onze welvaartsmaatschappij wel een tandje lager kan met de consumptie. De schadelijke effecten van overconsumptie (milieuvervuiling, maar ook bijvoorbeeld obesitas) worden het best bestreden als we genoegen nemen met minder in plaats van meer.
Nou, we zien wat er gebeurt als de consumptie een tijdje wat tegenvalt. De economie lijkt in een onbestuurbare neerwaartse spiraal terecht te komen. Consuminderen is daarom niet meer populair. Ex-milieuactivist en huidig PvdA-voorman Samsom wil alles inzetten om de bestedingen van de Nederlander op te voeren. Onproductieve vermogens moeten geactiveerd worden om de economie een forse impuls te geven. Een onzinnige gedachte.
In de analyse van Samsom is de oorzaak van de economische problematiek kennelijk een tekort aan vermogen om de consumptie op peil te houden. Ik weet niet hoe de kernfysicus aan deze economische wijsheid komt. Naar mijn mening is het laatste probleem waarmee de Nederlandse samenleving kampt het gebrek aan beschikbaar vermogen. Het enige waar het in Nederland aan ontbreekt is het van vermogen van de politiek om de crisis op een goede manier aan te pakken.
Per eind april 2013 was het spaartegoed in Nederland gestegen naar 327 miljard euro. Dat is meer dan de helft van ons gehele nationale inkomen. Die spaartegoeden zijn bovendien met 5% in een jaar tijd gestegen. Dat is gemakkelijk beschikbaar voor consumptie, maar daar toch niet voor aangewend.
Omgekeerde wereld
De Nederlandse consument heeft geen zin in consumeren. Daar zijn ongetwijfeld goede reden voor. De belangrijkste is de grote onzekerheid die de consument voelt over de staat van de economie. Dalende huizenprijzen, ach u kent het rijtje malheur wel. Wat mij irriteert in het idee de consument in te zetten om de economie te redden, is de dwaasheid van de gedachte zelf.
Alsof de consument ten dienste staat van de economie. Het is uiteraard precies andersom. De economie moet zodanig zijn ingericht dat de consument optimaal zijn behoeften kan bevredigen. Als er binnen de economie zaken niet goed zitten, moet dat aangepast worden. Het spreekt vanzelf dat niet de consument zelf de oplossing van het probleem kan zijn.
De oproep van Samsom, en eerder die van onze in Duitsland gelauwerde premier (voor even hadden ze daar weer de DeutschMark), lijkt de introductie van een nieuw soort Keynesiaans beleid. De oude theorie luidde dat bij een conjuncturele inzinking van de economie de overheid de taak van de in gebreke blijvende consument tijdelijk moet overnemen.
Nu dus wordt deze overheidstaak kennelijk ook geprivatiseerd en mag de consument zelf aan de slag om de economie te redden. Natuurlijk is deze poging tot mislukken gedoemd. De enige juiste maatregel is het doorvoeren van gerichte hervormingen van met name de huizenmarkt, arbeidsmarkt en overheidsuitgaven.
Niet meer effectief
Ondertussen betrekt een veelheid aan economen de stelling dat de overheid gewoon weer de Keynesiaanse politiek oude stijl moet voeren. Laat de overheidstekorten maar oplopen! Ik vind de theorie van de John Meynard Keynes uitstekend, maar dan moet deze wel juist worden toegepast. De begrotingsstimulans moet een kortstondige impuls betreffen en de uit dit beleid voortvloeiende tekorten moeten snel weer worden gedicht.
Het is helder dat westerse overheden zich nooit aan dit klassieke Keynesiaanse model hebben gehouden. De oproepen van sommige partijen de budgettaire teugels nog eens flink te laten vieren is een doodlopende weg. Gelukkig heeft de Bank for International Settlements dit onlangs in zijn jaarverslag aangegeven. In de pers kreeg de BIS opmerking dat het ruime monetaire beleid niet meer effectief is veel aandacht.
Maar de werkelijke boodschap was dat de overheden de afgelopen jaren hebben zitten slapen. Er is onvoldoende gebruik gemaakt van de ultralage rente en het ruime aanvullende beleid om hervormingen door te voeren en tekorten terug te dringen. Onder nog moeilijker omstandigheden moet dat de komende jaren alsnog gebeuren.
Dat is overigens geen onmogelijk opgave. De Westerse wereld heeft, ondanks alles, een enorm welvaartsniveau bereikt. Minder economische groei betekent in de meeste gevallen twee in plaats van drie smartphones. Als we nu aan de slag gaan de benodigde maatregelen te nemen, en niet onze energie verspillen aan rare consumentenplannetjes, zullen goede tijden sneller dan verwacht aanbreken. Een mooie zomer laat in Nederland langer op zich wachten.